Levensether: de samenhang in de levensloop 

Houding

De karakteristiek van de levensether: integratie en individualisatie, richt de blik op hetgeen alles tot een eenheid maakt (integreert) en tegelijk een unieke verschijning geeft (individualiseert). Je zoekt naar datgene waaraan het object altijd weer is te herkennen en je zoekt naar bepalende gebeurtenissen in de levensloop. Dat gaat boven de vorige blikrichting uit, omdat je nu zoekt naar het unieke van de levensloop. Ieder organisme, landschap, bedrijf, alles wat leeft heeft zijn levensloop, die is ontstaan uit de impuls van het organisme bij het ontstaan en die vorm heeft gekregen in wisselwerking met de omstandigheden van plaats en tijd, belangrijke gebeurtenissen en de intenties van de mens. Op elke plaats heeft dat een ander, uniek resultaat tot gevolg.

Bockemühl noemt deze blikrichting de levens- of zinsamenhang: de samenhang van de gebeurtenissen binnen een leven. Wanneer je je langere tijd met iets hebt bezig gehouden, ben je vertrouwd geraakt met de levensgeschiedenis en kun je die terugzien in de huidige verschijning. Hieraan merk je dat je boven de veranderingssamenhang bent uitgekomen. Je hebt het object door de veranderingen heen leren kennen als iets individueels.

Je leeft je in de levenssamenhang in door te onderzoeken hoe de huidige verschijningsvorm is ontstaan vanuit de mogelijkheden die er op het ontstaansmoment waren. Dit doe je door te kijken naar de plaats- en tijdsomstandigheden, belangrijke gebeurtenissen en het handelen van de mens. Er worden individuele lijnen en patronen zichtbaar. Het geheel kun je je in een beeld voorstellen, maar ook word je intuïtief in je wil aangesproken omdat duidelijk wordt hoe de ontwikkeling verder kan gaan. Je ziet de gewenste ontwikkeling voor je en ook kun je je verschillende scenario's voorstellen die je met elkaar kunt vergelijken.

Resultaat

Het resultaat is dat je nu weet waarom het object zo geworden is als het is en hoe de biografie is gelopen. Dat is niet makkelijk te verwoorden, je ziet lijnen en patronen en hebt er een beeld van. Er zijn lijnen vanuit het verleden die aangeven hoe de ontwikkeling verder zou kunnen gaan of je kunt die intuïtief schetsen.

Wanneer je een vraag had om een probleem op te lossen, kun je nu een antwoord geven. Je weet nu wat je kunt doen en reëel inschatten wat de gevolgen zullen zijn en of het in de biografie past.

Voorbeelden

Herinnering

Als je iemand die je goed hebt gekend uit het oog verliest en pas na 25 jaar weer terugziet, dan zul je hem in eerste instantie niet herkennen. Je kunt je wel een voorstelling maken van het gezicht, maar de veranderingen zijn slecht voorspelbaar. Zodra je de ander echter in de ogen kijkt, of wanneer hij gaat praten of lachen, of een gebaar maakt, zie je onmiddellijk wie het is. Er zijn dus dingen die niet veranderen en dingen die wel veranderen. Wanneer je daarna met elkaar in gesprek raakt, kun je in het veranderde gezicht het oude weer zien. Je kunt de veranderingen begrijpen, ze worden duidelijk uit de omstandigheden en gebeurtenissen van de biografie.

Een es in een houtwal

Van een armelijke, vreemd gevormde es in een houtsingel viel op dat de boom op een hoek aan twee zijden was afgeplat en de takken enigszins naar het oosten waren gebogen. Op dit moment staat de boom midden in de singel, die aan een kant jonger is dan aan de andere kant. Op 20 meter afstand staat er haaks op deze singel een andere singel. De boom leek jarenlang door de wind geteisterd. Navraag leert dat de singel in twee fasen is geplant, het jongere deel pas zeven jaar geleden. Tevens dat beide losstaande singels tot 7 jaar geleden met elkaar verbonden zijn geweest. De bewuste es heeft op de hoek gestaan. Toen is er een stuk bij geplant en is er tegelijk een doorbraak in de singel gemaakt.

Een bodempolariteit op een landbouwbedrijf

Op een langzaam gegroeid, extensief biologisch-dynamisch gemengd bedrijf waren veel tendensen te zien die het bedrijf uit het evenwicht trokken: een zure, zware kleibodem, achteruitgang van de bodemstructuur, leverbot bij schapen, wateroverlast in het grasland, mislukte bijenhouderij. Alle problemen wezen op een overmaat van de koude, natte aarde-water pool. Voor de verdere ontwikkeling van het bedrijf leek het goed om de warmte- en luchtpool te bevorderen. Er is toen besloten om paden van schelpenklei aan te leggen, een plas te maken voor het water, op de graslanden enkele hoge en droge plekken aan te leggen en bloeiende struiken aan te planten voor de bijen (Baars en van Gelder, 1994).

Levensether zorgt voor een zinvolle samenhang

Deze eik heeft heel wat meegemaakt en
overwonnen in zijn leven

Een bloeiende beplantingsstrook

Oefeningen

Nadat de verschijnings- en veranderingssamenhang zijn beschreven kun je bepalen wat belangrijke gebeurtenissen zijn geweest die bepalend waren voor de huidige verschijning van het object. Geef weer hoe je ze in het object terugziet, dus hoe omgeving en object samenhangen. Vat dit samen in een biografische schets, of in een aantal trefwoorden. Geef aan hoe de ontwikkeling verder zou kunnen gaan. Wat zijn oplossingsrichtingen voor problemen?

Zet naast elkaar hoe het object er nu uitziet en hoe het er idealiter uit zou kunnen zien. Beschrijf de biografische lijnen. Hoe kan de ontwikkeling verder gaan, welke oplossingen zie je en welk effect zullen ze hebben?

Probeer het verschil te beschrijven in houding bij de verschijnings-, de ontwikkelings- en de levenssamenhang. Kun je de begrippen imaginatie, inspiratie en intuïtie daarbij plaatsen?