Tom van Gelder 

Over de schrijver

Tom van Gelder (1953-2011) is als bioloog opgeleid aan de universiteiten van Leiden en Wageningen. Na zijn studie heeft hij gewerkt in de natuurbescherming bij Staatsbosbeheer. Tegelijkertijd bekwaamde hij zich, o.a. bij het Louis Bolk Instituut, in de fenomenologie.

In 1989 is hij les gaan geven op de biologisch-dynamische land- en tuinbouwopleiding Warmonderhof. De inhoud van deze website is een weerspiegeling van zijn onderwijs en is daar in wisselwerking met de studenten ontstaan.

---

In memoriam Tom van Gelder

Tekst: Ton Baars, met dank aan Bart Willems (Tom's collega op Warmonderhof)

Gepubliceerd in 'Dynamisch Perspectief' van 2012

Een echte leraar

Tom zal voor velen in herinnering blijven als diegene die 20 jaar lang op de Warmonderhof de lessen fenomenologie, dierkunde, landschap en antroposofie verzorgd heeft. Ook heeft hij jarenlang de Sectie Landbouw van de Antroposofische Vereniging geleid. In de voetsporen van Dick van Romunde, Jan-Diek van Mansvelt en Willem Beekman heeft hij een generatie leerlingen meegenomen in een wezenlijk deel van het boer-zijn: de waarneming van het leven om je heen en het zelfstandig vormen van je oordeel op grond van het waarnemen met al je zintuigen.

Door de mogelijkheden van het internet heeft Tom ook een nalatenschap. In de laatste jaren van zijn leven heeft Tom met hart en ziel gewerkt aan een prachtige, informatieve website (www.dynamisch.nu).

Het ging hem er niet alleen om kennis door te geven en te rubriceren, maar vooral ook om inspiratie te bieden. Hij vond het van belang om de nevenoefeningen zo helder en duidelijk mogelijk naar voren te brengen, zodat mensen die zonder al te veel schroom zouden kunnen toepassen in hun eigen leven. Zijn meest geliefde onderdeel was de embryologie die hem met respect en verwondering vervulde. Het ging hem meer om het verstaan van de taal van de vormen van levende organismen dan om het wetenschappelijk verklaren van die vormen. Dit alles om bewustzijn te wekken voor, zoals Goethe dit noemde, de 'bovenzintuiglijke' kwaliteit van het Leven en van de mens.

Tom was een echte en ook overtuigde leraar. Hij wist wat recht en krom, wat goed en slecht was en derhalve heeft hij in menig pedagogisch gesprek zijn leerlingen op hun verantwoording gewezen en hen aangesproken op hun gedrag. Soms werden leerlingen geschorst of doorverwezen naar artsen of therapeuten die hen zouden kunnen helpen. Voor Tom was het duidelijk, dat je landbouw niet leren kon in een klas of achter een bureau. Hij heeft vele excursies ingericht in allerlei jaargangen van de school, zodat de leerlingen zelf konden ervaren hoe een landschap eruit zag, hoe je de kwaliteiten ervan beleven kon, hoe verschillend BD-bedrijven functioneerden, hoe belangrijk de rol van de boer in het bedrijf was. Als toetje aan het einde van de opleiding gold de excursie naar de BD-Landbouwconferentie in Dornach, inclusief bekende BD-bedrijven aan de Bodensee. Tom nam in zijn vakanties de moeite om wandelplezier en werk te combineren. Vele leerlingen konden erop rekenen, dat Tom 'even langs' kwam ergens in Europa. Noorwegen was qua natuur en stilte wel een favoriet van hem.

Het grootste deel van zijn leven heeft Tom alleen geleefd. In de laatste jaren van zijn leven kwam Trees bij hem. Tijdens hun huwelijk was Tom al aan een rolstoel gebonden. Ik herinner me als de dag van gisteren zijn glunderend gezicht toen hij na de inzegening van hun huwelijk uit het kerkje in Zeerijp, dat vlak bij hun woonhuis staat, naar buiten kwam rijden. Ondanks de gevolgen van de ziekte ALS, waardoor hij lichamelijk steeds verder achteruit ging, zijn zij samen erg gelukkig geweest. Tom ontpopte zich als een fantastische vader. De kinderen van Trees namen zoetjes aan de plaats van de leerlingen in, werden op het goede spoor gehouden en koesterden zich in zijn warmte, inspiratie, humor en enthousiasme. Zij droegen hem ook ten grave nadat hij op 16 november op 58-jarige leeftijd in hun bijzijn was overleden. De mooie herinneringen aan Tom zullen blijven.

---

Tom's afscheid

Herinneringen aan Tom van Gelder,
als rede op diens begrafenis uitgesproken door Ton Baars.

Tom leerde ik kennen begin jaren 80 via Martin, zijn studievriend biologie uit Leiden en Wageningen. Tom werkte toen al als beleidsmedewerker bij SBB en was mede verantwoordelijk voor de ontwikkeling en beheer van natuurgebieden. Ik was net iets jonger en nog bezig met mijn doctoraalstudie in de Drentse Aa, een groot landschapsreservaat van SBB. De opzet van mijn studie was om een biologisch-dynamisch bedrijf te integreren in de graslanden van het reservaat. Tom dacht mee en hij verzorgde het bedrijfseconomisch deel van de studie. Martin werkte toen voor de Provincie Drenthe en bracht ons op die manier bij elkaar.

De Drentse Aa was een van de plekken, waar wij in latere jaren geregeld nog een met elkaar gingen kijken, evenals verschillende andere mooi plekken in NL. Niet alleen het kijken en wandelen, maar ook het waarnemen en tekenen van het landschap werd door ons geoefend. Wij hebben een foto, waar Gerda, zittend op een Drents hek met Tom staat te tekenen in een mooie zonnige juni-maand.

((Zelf was ik toentertijd al actief betrokken bij de bd-landbouw, gaf les op Kraaybeekerhof en Warmonderhof en was meer en meer werkzaam op het Louis Bolk Instituut.))

In 1986 werd op 10 maart onze dochter Brechtje geboren, 2 dagen na Tom's verjaardag en wij hadden Tom samen met Ingrid gevraagd of zij peetoom en peettante van ons kind wilden worden, wat hij graag op zich nam. Tom's vader was timmerman en Tom zorgde ervoor, dat deze een prachtig houten bed maakte voor zijn petekind, waar zij vele jaren in kon liggen. Het werd allemaal nog bijzonderder, toen Tom's zus Marga met hun binnenschip het bedje kwamen afleveren in de buurt van Nieuwegein. Uit het grote ruim werden de houten delen omhoog gehaald en konden wij het mooie handwerk in ontvangst nemen.

Tom was toentertijd al een beweging aan het maken, weg van SBB en op zoek naar een werkomgeving met meer spirituele inhoud.

In zijn Wageningse studietijd maakte Tom kennis met de BD landbouw. Onder andere heeft hij in Darmstadt op het Instituut voor biodyn Onderzoek een onderzoeksstage gedaan en ook is hij op het proefbedrijf van Maria Thun geweest. Hij kon hier geïnspireerd aan refereren. We spreken over het midden van de jaren 70.

Nadat ik mijn definitieve keuze op het LBI als werkplek had laten vallen, kwam er een baan vrij in de biologie op Warmonderhof. Tom heeft toen zijn baan bij SBB opgezet en is leraar geworden. Bijna 20 jaar heeft hij fenomenologie, landschapsinrichting, dierkunde en antroposofische achtergrond gedoceerd op de Warmonderhof.

In 1992/93 kregen we de kans om opnieuw samen te werken. Tom had zich toen al helemaal verslingerd aan de fenomenologie en wij konden gezamenlijk aan een landschapsproject werken op een BD-bedrijf, de Noorderhoeve. Tom was degene, die hier sterk methodisch gestuurd heeft. Hij zorgde ervoor, dat de stappen in de fenomenologie expliciet benoemd werden en ook in het project aangewend werden. Hierbij waren we sterk geïnspireerd door het werk van Jochen Bockmühl. De groep mensen op de Noorderhoeve was er ook naar om dit allemaal mee te doen. Belangrijk was de stap van het verzinnebeelden van het probleem, alvorens men de concrete oplossingen zocht. Wij spraken over de belevenis van een slapende reus op het bedrijf, maar ook het dobberende kleine notedopje of de koe die van binnen te groen was. Ongewone stappen voor een natuurwetenschapper, maar belangrijke stappen in het fenomenologisch proces. Later heeft Tom aan eenzelfde project op de nieuwe Warmonderhof, waar het er ook om ging om het eigene, het unieke-individuele van mens en plek te karakteriseren en te ondersteunen door maatregelen van landschapsinrichting.

Tom was inmiddels gesetteld op de Warmonderhof, hij verhuisde van Nieuwegein naar Dronten en was verslingerd aan de school, de leerlingen en hij was geïnspireerd door de fenomenologie en de anthroposofie.

Zijn diepgang en leven tekent zich in de boekjes die hij heeft vertaald, in de boekjes die hij zelf geschreven heeft en natuurlijk in de prachtige website die voor ons achterlaat over de fenomenologie, de zintuigen en de driegeleding van mens en dier. Dit is ook wat ik in de laatste dagen onmiddellijk als reactie van mensen heb doorgekregen, toen ik Tom's overlijden binnen de BD wereld rondstuurde: Tom was one of my favourite teachers and someone I still remember vividly. He offered special evening classes in anthroposophical foundations for students who started their training in the second year of Warmonderhof (instromers) which I enjoyed thoroughly. Of: Vanmiddag tijdens het wortelen rooien heb ik veelvuldig aan Tom gedacht, een fenomeen zonder weerga.

Zo zal Tom in de herinnering blijven van velen.

In maart leefde ons sociale leven altijd weer op door zijn verjaardag direct gevolgd door Brechtje's verjaardag. Meestal kwam Tom naar ons toe en hij verzorgde haar steevast met mooie boeken. Tom was een intellectueel en lezen was voor hem belangrijk. Brechtje kreeg haar laatste boek van Tom op 10 maart 2011, nu via Bol.com, vergeten werd ze niet. Dat hij haar hoog inschatte blijkt uit het feit, dat ze nu een Engels boek kreeg: The No.1 Ladies' Detective Agency van Alexander McCall Smith. Het toont een andere kant van Tom, zijn interesse voor crimi's and thrillers. Toen hij nog mobieler was, heeft hij Brechtje bezocht in de tijd dat zij op kamers woonde in Amsterdam en als een peetoom met verantwoordingsgevoel voor cultuur werd een museum bezocht, uiteraard. Tom was een mens van de natuur, maar als geboren Rotterdammer was het toch ook vooral een mens van de cultuur, de wetenschap, het boek.

De herinnering blijft. Tom was droog, in zijn humor, kras in zijn uitingen en in zijn uitlatingen. Hij was iemand van de essentie. Hij wist m.i. hoe hij met weinig woorden de dingen kon uitdrukken. Tom was ook overtuigd, stellig in zijn meningen, hij kon poneren, hij kon een betoog houden, waarin hij je even vertelde, hoe de wereld in elkaar zat. Tom was ook een inspirator, een leraar. Vele leerlingen zijn door hem meegenomen op een reis in het spirituele van de wereld, van de mens en van de natuur.

Beste Tom, ik ben je dankbaar voor het peetschap van mijn dochter en houd blijde herinneringen aan de levensweg die je bent gegaan, je nuchterheid en je bevlogenheid en hoe je daarbij de bd en anthroposophie hebt geleefd en uitgedragen naar jonge mensen. Het ga je goed, beste vriend.

1234 »