Als je jezelf wilt leren kennen,
zoek dan in de wijdten van de wereld;
als je de wereld wilt doorgronden,
dring dan door in de eigen diepten.
Rudolf Steiner
Metamorfose
Metamorfose is een verschijnsel waarbij een organisme (of een deel daarvan) van vorm verandert, zoals de bladeren van een plant of de wervels bij dieren en mensen. Het treedt op bij planten, dieren en mensen. Het meest bekend zijn de metamorfose van een kikkervisje naar een kikker en van de rups via de pop naar een vlinder. Hier zullen enkele voorbeelden van planten worden besproken. Voorbeelden zijn onder andere te vinden bij Bockemühl (1982) en Suchantke (2002).
Metamorfose bij bladeren van planten
Van veel planten zijn alle bladeren een beetje verschillend. Wanneer je die bladeren van de plant haalt en naast elkaar legt, wordt er een patroon van veranderingen zichtbaar, dat bij alle planten op dezelfde manier verloopt. De bladeren van een klaproos zijn weergegeven.
Bladmetamorfose van de klaproos
a. de bladeren op willekeurige wijze
b. de bladeren zoals ze aan de plant zitten
c. de bladeren op logische wijze
Aan de bladreeks is te zien dat het blad in de groeifase zich in de lengte strekt en tegelijkertijd naar alle kanten uitbreidt. De bladmassa schuift naar buiten. Daarna komt de insnijdingsfase: het blad wordt van buitenaf steeds meer ingesneden, spitse vormen verschijnen en de ronde vormen verdwijnen. Daarna keert het om: het blad wordt kleiner en de bladmassa trekt zich naar de stengel terug. Dit is de samentrekkingsfase, het blad wordt aan de basis breder en ook puntiger, dit wordt toespitsen genoemd. Er zijn vier bewegingen: strekken, uitbreiden, insnijden en toespitsen.
De plant laat steeds een andere bladvorm ontstaan. De overgangen van de bladeren zijn er niet, die moet je in je voorstelling maken. Je kunt in je voorstelling dan een doorlopende reeks van de bladmetamorfose zien.
Bladontwikkeling van akkerkool
Wanneer je naar de beweging kijkt die een afzonderlijk blad maakt, dan zie je de omgekeerde beweging. Eerst is er toespitsen, gevolgd door insnijden, uitbreiden en het strekken in de lengte.
In de figuur van de Bladontwikkeling van de akkerkool zijn die twee tegengestelde bewegingen samengenomen. In de buitenste ring zijn de volgroeide bladeren getekend. De bladeren daarbinnen zijn nog niet volgroeid. Met de pijlen die vanuit het midden van rechts naar links lopen is de groeibeweging van de bladeren aangegeven. Linksonder in de buitenste ring zie je het eerst gevormde blad en daarna de volgende bladeren. Het laatst gevormde blad, net voor de bloei, zie je rechtsonder in de buitenste ring. De rechte, dunnere lijnen lopen tussen gelijkgevormde stadia van volgroeide en onvolgroeide bladeren, die niet hetzelfde blad zijn.
Behalve in het bladgebied treden er ook metamorfoses op van de bladeren naar de kelk- en kroonbladeren en de meeldraden.
Bladontwikkeling van melkdistel
Metamorfose van bladeren en bloembladeren
van de pioenroos
Oefeningen
Neem de blaadjes van een plant en leg deze naast elkaar zoals je dat logisch vindt. Zoek de fasen van de metamorfose op. Beschrijf de fases zoals ze zich bij deze plant voordoen. Maak een beeldende en inlevende beschrijving van hetgeen je ziet en van de ontwikkelingen en bewegingen.
Neem de blaadjes van een plant. Probeer je voor te stellen dat jij het eerste blaadje, of het eerste stadium bent. Je kunt je dan als een blaadje voelen met dunne benen als een stengel en plat en breder bij de romp, het hoofd als bladtop. Verander je nu in het volgende blad en kijk welke ervaring, beleving of gevoel er ontstaat. Verander je dan in het volgende blaadje, etc.
Als je dit beschrijft dan leg je iets vast, wat eigenlijk niet is vast te leggen omdat het om een innerlijke (gevoels)-beweging gaat. Gebruik beeldende taal.